صنعت سینمایی پاکستان که متشکل از تصاویر متحرک است، از زمان استقلال این کشور تأثیر عمده ای بر جامعه و فرهنگ پاکستان داشته است. سینمای پاکستان از صنایع فرعی مختلفی، از جمله "لالیوود" تشکیل شده است که به تولید تصاویر متحرک به زبان های اردو و پنجابی می پردازد. "لالیوود" یکی از بزرگترین صنایع سینمایی این کشور است. سینمای پاکستان شامل فیلم هایی است که به زبان های مختلف پاکستانی ساخته شدند، که خود نشان دهنده تنوع زبانی این کشور است. بزرگترین صنایع فیلم سازی مبتنی بر زبان در این کشور شامل سینمای زبان پنجابی، اردو، پشتو، سندی و بلوچی است. سینمای پاکستان نقش مهمی در فرهنگ این کشور ایفا کرده است. در سالهای اخیر، پس از یک دوره افول، این سینما دوباره ظهور کرده و نیازهای مخاطبان در پاکستان و پاکستانیهای مقیم در خارج از کشور را برآورده می کند. پاکستان چندین صنعت فیلمسازی جاافتاده دارد که معمولاً ماهیت منطقه ای و خاص خود را دارند.
در سال ۲۰۲۲ میلادی "جوائے لینڈ"«سرزمین شادی» اولین فیلم پاکستانی بوده است که در جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد. این فیلم توسط پاکستان برای بهترین فیلم بلند بینالمللی در نود و پنجمین دوره جوایز اسکار نامزد شد و همچنین در فهرست نهایی این جایزه قرار گرفت.
از سال ۱۹۴۸میلادی بیش از ۱۴۰۰۰ فیلم بلند اردو زبان در پاکستان ساخته شده است، در حالی که بیش از ۱۰۰۰۰ فیلم به زبان پنجابی، بیش از ۸۰۰۰ فیلم به زبان پشتو، بیش از ۴۰۰۰ فیلم به زبان سندی و ۱۰۰۰ فیلم به زبان بلوچی ساخته شده است. اولین فیلم ساخته شده در پاکستان "حسن کا ڈاکو" «دزد زیبایی» بود که در سال ۱۹۲۹ میلادی در لاهور توسط عبدالرشید کاردار ساخته شد. اولین فیلم پاکستانی "تیری یاد" «یادتان» بود که در سال ۱۹۴۸ میلادی توسط فردی به نام "داوود چاند" ساخته شد.
بین سالهای ۱۹۴۷ تا ۲۰۰۷ میلادی مرکز سینمای پاکستان عمدتاً لاهور بود، جایی که بزرگترین صنعت فیلم این کشور (معروف به "لالیوود") در آن قرار داشت. فیلم های پاکستانی در این دوره مخاطبان زیادی را به خود جذب میکردند و طرفداران زیادی داشتند. این فیلم ها بخشی از فرهنگ جریان اصلی بودند و به طور گسترده در دسترس و توسط عموم کپی می شدند. در اوایل دهه ۱۹۷۰میلادی پاکستان چهارمین تولیدکننده بزرگ فیلم بلند، در جهان بود.
با این حال، حکومت نظامی، تشدید قوانین سانسور و فقدان کیفیت منجر به کاهش تولید و تأثیر این صنعت بین سال های ۱۹۷۷ تا ۲۰۰۷ میلادی شد. در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی صنعت فیلم شاهد فرازها و نشیب های متعددی بود که نشاندهنده وابستگی آن به بودجه و مشوق های دولتی بوده است. تا سال ۲۰۰۰ میلادی صنعت فیلم در لاهور رو به زوال گذاشت و مهاجرت تدریجی بازیگران، هنرمندان، تهیهکنندگان و فیلمسازان پاکستانی از لاهور به کراچی رخ داد.
تا سال ۲۰۰۷ میلادی صنعت رو به زوال سینمای پاکستان شروع به بهبود کرد و کراچی خود را به عنوان مرکز جدید سینمای پاکستان تثبیت کرد. در سال های پس از آن، نسل جدیدی از تهیه کنندگان وارد این صنعت شد و داستان های جدید، فیلم های کوتاه و فناوری های جدید را با خود آورد. این امر منجر به ظهور بنوعی جایگزین از سینمای پاکستان شد. بسیاری از این تغییر را «رنسانس سینمای پاکستان» نامیده اند. با وجود بحرانی که از اواسط دهه ۱۹۷۰میلادی آغاز شد، فیلم های پاکستانی هویت منحصر به فرد خود را حفظ کردند و پس از نقل مکانی به شهر کراچی، طرفداران خود را دوباره به دست آوردند[i]. اکنون دوباره ایالت پنجاب پاکستان و شهر لاهور این مقامی از دست رفته خود را بار دیگر به دست آورده است که چهارمین موفقیت بزرگ فیلم های پاکستانی در سطح جهانی، فیلم «به پنجاب خوش آمدید» بود که جایزه بهترین تماشاگران را در جشنواره فیلم باکو از آن خود کرد. صنعت سینمای پاکستان از یک نقطه عطف مهم دیگر در سطح جهانی عبور کرد و چهارمین موفقیت بزرگ خود را به دست آورد. پاکستان با شور و شوق در جشنواره فیلم «سینما بریز باکو» که از ۷ تا ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵ میلادی در آذربایجان برگزار شد، شرکت کرد. سه فیلم پاکستانی به طور ویژه در طول جشنواره به نمایش درآمدند. تهیهکننده این فیلم صفدر ملک و کارگردان آن شهزاد رفیق است. به گفته هیأت پاکستانی، این جایزه گواه نفوذ روز افزون سینمای پاکستان در سطح جهانی است. حتی پیش از این، فیلم های پاکستانی در سال ۲۰۲۵ میلادی نیز در چندین پلتفرم جهانی به موفقیت های چشمگیری دست یافته بودند. در جشنواره فیلم سازمان همکاری شانگهای که در چین برگزار شد، فیلم «نایاب» جایزه بهترین منتقد هیأت داوران را از آن خود کرد، در حالی که فیلم «دیمک» یعنی "فیلم موریانه" نیز جایزه بهترین تدوین را از آن خود کرد، در حالی که سونیا حسین، بازیگر نقش اول زن پاکستان، جایزه بهترین اجرا را در جشنواره فیلم اوراسیا که در روسیه برگزار شد، دریافت کرد. به مطابق اعلام وزارت اطلاع رسانی و رسانه های پاکستان، رسانه های دیجیتالی و فیلم این نهاد سیاست گذاری نقش حیاتی در مؤثر جلوه دادن پاکستان در پلتفرم های جهانی، ترویج دیپلماسی فرهنگی و گشودن درهای جدید برای تولیدات بین المللی ایفا می کند. انجمن تهیهکنندگان فیلم پاکستان از تلاش های ثمینه فرزین، مدیر اجرایی موسسه (DEMP)، سیده سائره رضا، مدیر بخش فیلم و سمیعه چنا، معاون مدیر، قدردانی کرده و گفته است که به لطف تلاشهای سخت وی، پاکستان به چهارمین موفقیت متوالی خود در سطح جهانی دست یافته است[ii].
تحلیلگران معتقدند که مردم مسلمان پاکستان مدت طولانی تحت سلطه انگلیس در کنار هندوها زندگی کردند و فرهنگ هندو در فرهنگ پاکستانی تاحدی سرایت کرده است. به همین دلیل گرایش برخی از مردم پاکستان به فیلم های هندی، اکنون فرهنگ سینمایی هند به سینمای پاکستان تاثیرات منفی گذاشته است. در جهان فیلم ها برای تربیت اخلاقی، اجتماعی و فکری نسل جوان ساخته می شود، در حالی که در پاکستان بیشتر فیلم ها صرفاً برای کسب درآمد برای تفریح بیهوده و مزخرف، به دلیل گرایش مردم به سوی فیلم های هندی، به طرز هندی ساخته می شوند، در حالی نیاز است که داستان فیلم های پاکستانی بر اساس تربیت اخلاقی و فکری نسل جوان این کشور باشد، بسیار کم فیلم هایی هستند که داستان آن ها مطابق به نیاز فرهنگ اسلامی پاکستان باشد و بیشتر فیلم ها مبتنی بر رقص و آهنگ های شرم آوری هستند، حتی اگر چنین فیلمی وجود داشته باشد که داستان آن مناسب باشد، اکثریت مردم کشور که گرایش مذهبی دارند، به دلیل رقص و آهنگ های شرم آور، بیش از حد در آن، چنین فیلم ها را دوست ندارند. شاید به همین دلیل است که تماشاگران سینما در پاکستان، افراد مذهبی محسوب نمی شوند و افراد مذهبی از تماشای سینمای پاکستان دوری می کنند. در حالیکه در کشورهای دیگر اسلامی افراد مذهبی به سینما ها، بیشتر روی می آورند. شاید به همین دلیل، اکثر فیلم های پاکستانی، از جمله این فیلم، بیشترین جایزه تماشاگران را کسب می کنند، زیرا نسل جوان گمراه امروزی بیشتر به فیلم های هندی یا پاکستانی مزخرف علاقه دارند که سرگرمی مورد علاقه شان را برایشان فراهم می کند. بنابراین، اگر پاکستان میخواهد فیلم هایش مانند فیلم های سایر کشورها، از جمله ایران، ترکیه و سایر کشورهای اسلامی باشد و در سطح آکادمیک پذیرفته شود،باید روی محتوای فیلم هایش، به ویژه داستان فیلم، تمرکز کند و از تولیدکنندگان پوچگرا مانند هند دوری کند، زیرا این یک جامعه مسلمان است که نسل جوان آن به هدایت اندیشه اسلامی نیاز دارد. در جامعه هندو رقص بسیار دلنشین است و شاید بخشی از دین آنها هم باشد، اما در اسلام رقص و آهنگ های مزخرف پاکستانی و هندی حرام هستند و مردم مذهبی پاکستان که در کشور اکثریت دارند، دوست ندارند. پاکستان کشوری اسلامی است و در آن باید فرهنگ اسلامی ترویج یابد. این تهاجم فرهنگی غرب و هند که آن را برخی از سیکولاران پاکستانی فرهنگ پاکستانی می خوانند، باید بدانند که این فرهنگ ما نیست، فرهنگ ما، فرهنگ اسلامی است، فرهنگ غربی یا هندی، فرهنگ ما نیست.
تحلیلگران همچنین معتقدند که فیلمسازان پاکستانی باید فیلم هایی بسازند که مطابق به انتظار اکثریت مردم مسلمان پاکستان باشند و اعتماد مردم به سینمای کشورشان را بازگرداند و افراد مذهبی نیز بتواند به عنوان تماشای یک داستان درس آموز، برای تماشای فیلم ها به سینما بیایند، همانطور که اکثریت مردم پاکستان فیلم های اسلامی زیادی از ترکیه و ایران را به صورت آنلاین تماشا میکنند. در حالی که پیش از تماشای این فیلمها، در ذهن مردم مسلمان پاکستان این بوده است که فیلم ها نمی توانند مطابق به آموزه های اسلامی باشند، لذا هیچ یک از افراد مذهبی حاضر به تماشای فیلم نبوده است. اگر تولید کنندگان فیلمهای پاکستانی این کار را انجام دهند، این صنعت هرگز رو به زوال نخواهد رفت، زیرا به دلیل استقبال گرم اکثریت مردم این کشور، می تواند قوی و پایدار باشد،زیرا به دلیل اکثریت مردم، تولید کنندگان فیلم نیز در آمد خوبی خواهند داشت.
منابع:
نظر شما